Foto: Spoorzicht, paddenstoel excursie, 29 okt. 2011

Gekraagde aardster
(Geastrum triplex)
NMV Ga 211140

 

Deze website richt zich primair op de groot-regio Amsterdam, en het Gooi


In Natuurpark Spoorzicht is het leven simpel en overzichtelijk, waar het aardsterren betreft. Alle aardsterren zijn Gekraagde aardster, ook als ze geen kraag hebben.


Aardsterren houden niet van broekbossen. Ze staan uitsluitend aan de noordkant van het terrein. Dat deel is het droogst, en komt in de winterperiode nooit onder water te staan.

Gekraagde aardsterren groeien in heksenkringen. Sinds 1997 waren er vier kringen in Natuurpark Spoorzicht.
Waar houtsnippers (2003) of slootbagger (2007) is gestort, laten aardsterren zich niet meer zien, in ieder geval niet tot/met 2011.

Gekraagde aardster staat niet overal aan de noordkant. Aardsterren staan vooral op plekken waar de grond nooit is gebruikt als sportterrein. Dat zijn plekken waar altijd dicht struikgewas en bosjes stonden, en waar dus bijna nooit gelopen werd.

 

Heksenkringen vind je op plekken met humus op wortelopschot van jonge iepen en jonge hazelaars, en nooit op houtsnippers die niet al minimaal 5 jaar liggen te verteren.

Dat is in 2011 alleen nog bij de Lichtmast op de "Eerste punt".

In oktober en november 2011 waren daar tientallen Gekraagde aardsterren te vinden (aan weerszijden van het pad).
Een wonderbaarlijke plek. De lichtmast staat op een betonnen plaat. Op de plaat ligt humus. En in de humuslaag op de plaat groeit de zwamvlok van de heksenkring. Ook eronder, en kennelijk onder de lichtmast, en onder het graspad door.
Waar gelopen wordt, staan geen sterren. Waar brandnetels staan, wel.


Het grote voordeel van een gebied met maar een soort aardster is dat je groeistadia en groeistoornissen leert kennen:

  • de 'tulpenbol' waar alles mee begint,
  • het openvouwen van de slippen,
  • het omhoog komen van het bolletje,
  • het loskomen van de slippenkrans van de grond,
  • het breken van de slippen,
  • het vormen van de kraag,
  • de slijtage van de kraag,
  • het sporen puffen in de regen,
  • het bolletje dat meewaait met de winden (dat moet je er maar bij denken, want daarvoor is het terrein te beschut)
het leven begint als bolletje

Foto: 'Tulpenbol'
Gekraagde aardster

slippen gaan open (Gekraagde aardster)

Foto: Gekraagde aardster, Spanderswoud, 21 okt. 2006

gekraagde aardster zonder kraag

Foto: Gekraagde aardster
Spoorzicht, 26 okt. 2011


Zodra je ergens anders aardsterren gaat bekijken, zoals in het Gaasperplaspark of in het Gooi, is het leven meteen een stuk lastiger.

Er kunnen meerdere soorten voorkomen.

Dus als er wel een kraag is, kan het ook een andere soort met een kraagachtig iets zijn, zoals Viltige aardster (Geastrum saccatum), of Forse aardster (Geastrum coronatum).

Als er geen kraag is, kan het toch een Gekraagde aardster zijn, of een andere soort zonder kraag, zoals:

.
 

Voor de minder bekende soorten aardster reken ik gemakshalve bij het Gooi ook Kivietsdal, de omgeving van Hollandse Rading, en de Vuursche bossen.

Natuurlijk maakt het biotoop van de vindplaats veel uit voor de soorten die je kunt vinden. Gewimperde, Forse, Bruine en Roze zijn sterk afhankelijk van menselijk ingrijpen.

Zandsuppletie, en boomaanplant is in de grootregio vaak aanwijzing voor interessante vondsten.

Gekraagde aardster (Geastrum triplex)

Foto: Gekraagde aardster
Gaasperplaspark, IVN-A'dam excursie
22 okt. 2010

Gekraagde aardster

Foto: Gekraagde aardster
Kivietsdal, KNNV-Gooi-excursie,
5 september 2010

Gekraagd of Gewimperd

Foto: Gekraagd of Gewimperd?
Gaasperplaspark, IVN-A'dam excursie
13 okt. 2011

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde (saccaat=omgekruld)
Spanderswoud,
25 okt. 2010

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde (saccaat, onder)
Spanderswoud,
25 okt. 2010

Onderkant Slippenkrans Gekraagde aardster

Foto: Lidteken slippen-onderkant
Gekraagde aardster, Spanderswoud,
25 okt. 2010

Foto: Gekraagde aardster
Gaasperplaspark, IVN-A'dam excursie,
22 okt. 2010

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde Groeistoornis
Spoorzicht,
26 okt. 2011

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde aardster
Spoorzicht,
9 jan 2005

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde (boven)
Spanderswoud, 22 sept. 2010

Geastrum triplex

Foto: Gekraagde (onder)
Spanderswoud, 22 sept. 2010

Geastrum saccatum

Foto: Viltige aardster
Meijendel, 7 jan. 2012

Gekraagde aardster

Foto: Gekraagde aardster in Roze Uitvoering

De onderkant van een Gekraagde aardster zegt veel meer dan de bovenkant.

  • De geelbruine tot rossig bruine kleur van de slippen-onderkant,
  • de relatieve gladheid van de slippen-onderkant,
  • het feit dat humus onder de slippenkrans los uitschudbaar is en dus niet is vast gegroeid, en
  • het lidteken dat vaak te zien is in het midden van de slippenkrans.

Dit zijn soort-kenmerken die, elk op zich, beter zijn dan aan- of afwezigheid van de kraag.

Mij is (rond 1999) wijs gemaakt dat, in geval van twijfel, een microscoop nodig is.
Dat is dus kolder: Gebruik je ogen. Zoek het lidteken!


Biotoop:
Saprofyt. Vormt heksenkringen die tientallen jaren kunnen bestaan. In bossen, lanen, parken, tuinen, duinen, rommelbosjes, in jong en oud bos. In loof- en naaldbos. Maar niet in broekbos, en niet in bos op veen, tenzij in de buurt van houtsnipperpaden. Op droog tot matig vochtige bodem, op relatief voedselrijke bodem (vaak bij bramen, en/of brandnetels).


Houtsoorten:
Loofhout (vlier, meidoorn, kardinaalsmuts, duindoorn, kruipwilg, roos, berk, beuk, eik, es, esdoorn, iep, linde, paardenkastanje, am. vogelkers )
Naaldhout (douglas, fijnspar, grove den, oostenrijkse den)


Verwisselbaarheid: (let op lidteken en vilt)

  • Roze aardster (Geastrum rufescens)
    Vastgegroeide aarde of humus, geen lidteken, onderzijde bruin, soms met roze tint.
    Roze aardster is rond 1960 in de buurt van Kivietsdal gevonden.
     
  • Gewimperde aardster (Geastrum fimbriatum)
    Vastgegroeide aarde of humus, geen lidteken, gladde witte onderkant
    Gewimperde aardster vind je in b.v. Gaasperplaspark, Fransche kamp, en Vuursche bossen.
     
  • Viltige aardster (Geastrum saccatum)
    Geen vastgegroeide aarde of humus, groot rond lidteken, onderkant viltige laag.
    Viltige aardster is nooit in de groot-regio gemeld.
     

Forse aardster (Geastrum coronatum) vormt in bepaalde groeifase schijnbaar een kraag

Verwisselbaarheid: (let op lidteken)

  • Forse aardster (Geastrum coronatum)
    Vastgegroeide aarde of humus, geen lidteken, is vaak iets kleiner, heeft bruinwordende slippen, en vormt soms een schijnbare kraag als de toplaag van de slippen los laat
     

Kenmerken: Zie: Bouw van het Geslacht Aardster (Anatomie Genus Geastrum)


Kenmerken Gekraagde aardster:

  • Middelgroot tot groot
  • Meestal duidelijk opstaande kraag, soms geen kraag
     
  • Bolletje jong kleur: licht grijsbruin
  • Bolletje oud kleur: rossig, kastanjebruin
  • Bolletje oppervlak: glad
  • Bolletje mondzone: gewimperd, meestal met scherp begrensd licht hof, meestal zonder ringvoor
     
  • Steel: ongesteeld, geen apofyse
     
  • Slippen aantal: 4-8
  • Slippen onderzijde: glad (niet viltig), bruin-geelbruin, vaak met lengtebarsten
  • Slippen: geen vastgegroeide humus
  • Slippen: niet-hygroscopisch
  • Slippen verkleuring bij beschadiging: rozeachtig tot rossig
     
  • Slippenkrans: lidteken in centrum meestal duidelijk
  • Slippenkrans: convex tot licht saccaat


Bronnen:
Leo M Jalink, De aardsterren van Nederland en Belgie, Coolia 38 Supplement, 1995.


Determinatietabel:
Zie de determinatietabel op deze site.

Top