laatst bewerkt (y.m.d): 2010.12.20

Cynips-galsoorten
 
Van het geslacht Cynips (Galwesp Familie) komen de galvormen uitsluitend voor op zomereik en wintereik in Nederland. Er zijn per levenscyclus twee generaties: agaam(♀♀) en bigaam (♀♂).
Het geslacht Cynips in Nederland wisselt zelden van soort waard. Wel wisselt het per generatie meestal van plek op die waard.
 

  Gal maker:   Cynips divisa [Hartig, 1840]
[Oud.]: Cynips verrocosus, Dryophanta divisa, Spathegaster verrocosus
 
  Op/On:   Quescus sp.  
  rode erwtengal op eik, cynips divisa hartig, small pea gall on oak  

Rode erwtengalwesp

Waardplant: zomereik,
Plek: blad,
Type: kogel,erwt,
Verwekker: galwesp,
Park Spoorzicht, Diemen
21 augustus 2003
 
 

Beschrijving Rode erwtengal (♀♀):
De gal verschijnt meestal eind mei-begin juni.
De Rode erwtengal zit aan de onderkant van het blad van zomereik en wintereik, meestal op de zijnerven, zelden ook op de hoofdnerf, is net zo hard als de nerf zelf, 4-6 mm in doorsnee, en de boven- en onderkant zijn afgeplat.
Jong is de gal helderrood en glanzend, bij het ouder worden, wordt de kleur steeds bruiner. De gal is dikwandig en omsluit een kleine galkamer.

Levenscyclus Rode erwtengalwesp
De Rode erwtengallen vallen met de bladeren af, in het najaar. De larven overwinteren in de gal. Uit de larve ontstaat de bigame (♀♂) generatie galwesp.
De bigame (♀♂) generatie galwesp legt na de winter eitjes op de meeldraden (mannelijke katjes) van Zomereik en/of Wintereik. Deze gallen hebben een haltervorm, en zijn 4 mm lang en 2 mm breed, en groen tot roodachtig van kleur. Korte, dikke, afgeronde haren geven de gal een korrelig uiterlijk. Deze gal zou ook voorkomen op jonge bladeren.
Uit de larven van deze meeldraadgallen komt de agame (♀♀) galwesp generatie. Deze legt eitjes op de nerven aan de onderkant van eikenblad, waardoor weer Rode erwtengallen ontstaan.

In park Spoorzicht komt de rode erwtengal al enige jaren voor op een jonge zomereik (2001, 2002, 2003), die nog nooit heeft gebloeid.
In de hele regio van Diemen staan talloze bloeiende eiken, maar is nergens een eik aangetroffen met rode erwtengallen.

 

  Gal maker:   Cynips longiventris [Hartig, 1840]
[Oud.]: Cynips substituta, Diplolepis longiventris,
[Oud.]: Dryophanta longiventris, Spathegaster similis
 
  Op/On:   Quescus sp.  
  stuitergal of siergal (striped pea gall on oak)  

Grijze fluweelgalwesp

Waardplant: zomereik,
Plek: blad,
Type: kogel,stuiter,
Verwekker: galwesp,

Foto: Laegieskamp, NM,
17 augustus 2003
 
 
De gal heet Stuitergal of Siergal (in het Engels Striped pea gall). Tijdens excursies wordt hij ook wel eens Tennisbal genoemd, vanwege het strepenpatroon.
De veroorzaker van de gal is de Grijze fluweelgalwesp. Deze soort heeft twee generaties. De galwesp dankt de Nederlandse naam aan de fluweelgrijze gallen van de andere generatie.

Beschrijving Siergal, Stuitergal (♀♀):
De gal is geelachtig tot roodachtig met enkele smalle lichtgekleurde, gestippelde banden. Dat zijn pukkeltjes. Daarom voelt het oppervlak ruw. De gal is afgeplat kogelvormig, 6-8 mm groot, zit vast op de nerf, aan de bladonderkant, en heeft een langwerpige larvekamer. Als de gal is opengemaakt door een parasiet, dan lijkt het net een tunneltje, evenwijdig aan de bladnerf waar hij aan vast zit.

Levenscyclus Grijze fluweelgalwesp:
De Siergal rijpt in het najaar en valt dan op de grond samen met het blad. Daarin overwintert de larve. Uit de larve ontstaat de bigame (♀♂) generatie galwesp.
De bigame (♀♂) generatie galwesp vliegt vroeg in het jaar op knopgallen van zomereik of wintereik en legt daar eitjes. Er ontstaan dan Grijze fluweelgalletjes.
Grijze fluweelgalletjes zijn kleine, ovale, grijsbruin behaarde gallen van zo'n 2 bij 2 mm of kleiner.
Uit dit Grijs fluweelgalletje komt de agame (♀♀) galwesp generatie. Deze legt eitjes op de onderkant van bladeren van zomereik of wintereik, daarmee is de levenscyclus rond.

De stuitergal is in 2002 wel en in 2003 niet aangetroffen in Park Spoorzicht, maar wel zijn in 2003 enkele exemplaren gezien in het recreatiegebied Overdiemen. In het Diemerbos zijn ze in 2003 niet gezien.

 

  Gal maker:   Cynips quercusfolii [Linnaeus, 1758]
[Oud.]: Cynips taschenbergi, Cynips folii, Cynips scutellaris,
[Oud.]: Diplolepis quercusfolii, Dryophanta quercusfolii,
[Oud.]: Dryophanta taschenbergi, Spathegaster taschenbergi,
[Oud.]: Spathegaster giraudi, Spathegaster flosculi
 
  Op/On:   Quescus sp.  
  galappel op zomereik (cherry gall on oak) galappel op wintereik (cherry gall on oak)  

Galappelwesp

Waardplant: zomereik,
Plek: blad,
Type: kogel,appel,
Verwekker: galwesp,
Foto's: Corversbos,
17 augustus 2003
 
 
Deze gal is de Galappel of het Inktappeltje (in het Engels Cherry gall). De gal vormde een grondstof voor inktfabricage. Vroeger maakte men inkt van speciaal uit Turkije geïmporteerde inktgallen van de Cynips tinctoria. Later gebruikte men ook wel dit Inktappeltje, dat inlands altijd al ruim voorradig was. Deze gallen bevatten voldoende looizuur om er, met ijzerzouten, drukinkt van te maken.

Beschrijving Galappel, Inktappeltje (♀♀):
De gal is 10-20 mm doorsnee, glad, groen, soms rood, soms voorzien van kleine knobbeltjes. De galwand is eerst veerkrachtig, later sponsachtig.
Er is een centraal gelegen larvenkamer, omringd door een dunne wand. Er is niet echt sprake van een binnengal. Vanaf juni tot eind september hangen de gallen aan het blad. Daarna vallen ze met de bladeren op de grond.

Levenscyclus Galappelwesp:
In de op de grond liggende Galappel overwinteren de larven. Uit de larven komt de bigame (♀♂) generatie galwesp. Die zoekt knoppen op, en legt daar eitjes.
Uit de eitjes van de bigame (♀♂) generatie galwesp, ontstaat de tweede generatie gal: Paars fluweelgalletje (cynips quercusfolii Linnaeus forma taschenbergi).
Dat is een knopgal, een bijna rond 2,5 bij 2 mm klein galletje, dat dicht, fluwelig, aanliggend behaard is, eerst rood, later donker violet.
Uit het Paars fluweelgalletje komt de agame (♀♀) galwesp generatie. Die legt eitjes op het blad, waaruit de Galappel ontstaat, en daarmee is de levenscyclus rond.

In Park Spoorzicht is de Galappel bijna ieder jaar wel aangetroffen, alleen niet in 2003. In 2003 waren er enkele stuks te vinden in recreatiegebied Overdiemen.
Het Paars fluweelgalletje, daarentegen, is nog nooit opgevallen.

 
 
Verwisselbaarheid:
De Galappel wordt als foto nog wel eens verwisseld met het Besgalletje.
Beide zijn bladgallen, Beide zijn kaal.
Het Besgalletje is doorschijnend, de Galappel dat niet.
Het Besgalletje hangt in mei aan de boom. Het Galappeltje hangt in juni aan de boom.
 



Lexicon:
WTNLENDEFR
 Generatiewisselinggeneration alternationGenerationswechsel 
 Waardplekwisselinghost location changeWirtplatzwechsel 
 Waardwisselinghost changeWirtswechsel 
InquilinekoekoeksjonginquilineEinmieterInquiline
Quercus canariensis W.,
Syn.: Quercus faginea Lam.
Canarische eikAlgerian oak,
Mediterranean oak
Algerische EicheChêne des Canaries,
Chêne de Mirbeck
Quercus cerris L.MoseikTurkey oakZerreicheChêne cevelu,
Doucier
Quercus ilex L.Steeneikevergreen oak,
holm oak
Steineiche,
Grüneiche
Chêne vert,
Chêne yeuse
Quercus robur L.Zomereikpedunculate oak,
English oak
StieleicheChêne pédonculé
Quercus petraea M. (Li.)Wintereiksessile oak,
durmast oak
Steineiche,
Traubeneiche
Chêne rouvre,
Chêne sessile
Quercus pontica K.KPontische eikArmenian oak,
Pontic oak
Armenische Eiche,
Pontischee Eiche
Chêne d'Arménie
Chêne du Pont(in)
Quercus pubescens W.Zachtharige eikpubescent oak,
white oak
Eichenhain,
Flaumeiche
Chêne pubescent,
Chêne blanc
Quercus pyrenaica W.Bergeik ,
Pyrenese eik
Pyrenean oakSpanische Eiche,
Pyrenäen Eiche
Chêne tauzin,
Chêne doux
Quercus suber L.Kurkeikcork oakKorkeicheCorcier

 
Vorige scherm