Laatste update: 16 september 2023.

Plaagsoorten afkomstig van buiten de Europese Unie Eerdere publicaties inheemse en niet-inheemse plaagsoorten: (in KNNV-A'dam Blaadje) Plaagsoorten, deel I Plaagsoorten, deel II Plaagsoorten, deel III Op deze website staan de volgende plaagsoorten: Canadese kornoelje Reuzenberenklauw Veelbloemige roos Essentaksterfte Iepziekte Het Lentenummer 2017 (pagina 12-14) van de Groenbewuste Amsterdammer bevat een artikel over invasieve exoten. Een exoot is een uitheemse plant (of dier), en de 'ínvasieve' buitenlandse soorten rukken onverbiddelijk op, ondanks de bestrijding ervan." "Ze verspreiden zich na een aanloopfase vaak razendsnel." Informatief stuk. Invasieve exoten (zoals Japanse duizendknoop) kunnen schade toebrengen aan bouwwerken, en daarom moet je ze bestrijden. Helder. Over het begrip ecologische schade zegt het artikel echter niets. Ecologische schade is per soort en situatie verschillend. En het is lastig erop in te gaan zonder van alles overhoop te halen. Van het IVN verwacht je een meer algemeen stuk over de ecologische impact van invasieve exoten. Maar zo'n stuk bestond in 2017 nog niet. "Beter goed gejat dan slecht verzonnen," zal de redactie gedacht hebben (we wachten het nog ff af). Landplanten vormen een subset op de lijst invasieve exoten Er is een Europese lijst van erkend invasieve exoten, en die lijst omvat ook schimmels (iepenziekte, essentaksterfte), bacterieën, waterplanten en dieren. Om welke landplanten het gaat, wordt langzaam aan duidelijk. Veel ervan ontbreken in Natuurpark Spoorzicht, en omgeving, maar enkele niet. Toch blijken ze in de loop der jaren dichterbij te staan dan we willen (het risico om ze te krijgen, neemt toe).

Enkele plaagsoorten in de directe nabijheid: Japanse duizendknoop sl. (o.a. in het Gooi), is sinds kort ook bekend in Diemen (Diemerkade en Spoorpad). Reuzenberenklauw staat in Diemen (Diemerkade, Spoorpad, Omloop, Diemerbos, vml Rioolstation, door Prorail opgeheven spoortuintjes voorbij de spoorbrug en sinds 2022 ook in Natuurpark Spoorzicht). Reuzenberenklauw verspreidt zich pas na een aanloopfase, en in de beginfase gaat het meestal om kleine, lullige plantjes. Je kunt de eerste bladeren nog gemakkelijk over het hoofd zien, en het gevaar ervan ernstig onderschatten. Bospest of Amerikaanse vogelkers staan sinds mijn jeugd (op de hoge zandgronden) , en het Goois beheer bestrijdt de soort ruim 40 jaar, maar niet systeembreed. In natuurpark Spoorzicht staat alleen inheemse vogelkers (oorzaak: grondsoort en vocht verschillen). Canadese guldenroede (stond in Natuurpark Spoorzicht tot 2005), stond in de buurtmoestuin Diemen (tot 2016). Reuzenbalsemien (stond tot 2014 in de IVN vlindertuin Diemen, want er kwamen zoveel insecten op).

Waarom, wanneer, en hoe gaat een plaagsoort woekeren? De benoeming "invasieve exoot" betekent dat deze soorten allemaal kunnen woekeren (plaagsoort), en dat in binnenland of buitenland bewezen hebben, en daarmee bewezen slachtoffers (mens, huisdier, vee, flora, en/of fauna) hebben gemaakt. De schade die ze toebrengen aan inheemse flora verschilt per soort. Het risico en de aanpak verschilt dus ook per soort. Voor beheerders lijkt te gelden dat als de bestrijdingswijze onbekend is, zij niets kunnen doen of afwegen, en zo'n soort dus ook verder maar niet documenteren. Minder bekend zijn plaagsoorten zoals Canadees kornoelje (afkomstig uit Noord-Amerika) en Veelbloemige roos (afkomstig uit Azië, o.a. Japan). Ze woekeren in Natuurpark Spoorzicht; ze reageerden allebei explosief op beheeringrepen om het bos te verjongen en diverser te krijgen, oftewel slootkantbeheer, maaibeheer, kap, en het maken van lichtbanen (bosrand vergroting). Het invasief karakter van ogenschijnlijk zich niet in Nederland voorplantende exoten kan uitgelokt zijn door bosverjonging. Wat gebeurt er als zo'n beheeringreep door het voortschrijdend proces van bosvorming (successie van licht naar duisternis) teniet wordt gedaan ? Blijft zo'n plaagsoort dan leven? Blijft hij plagen vormen? En als dat zo is, hoe kan dat? Of, als de plaag tot stilstand komt, vormt een volgende beheeringreep met het zelfde doel, dan een nieuwe uitlokking tot plaagvorming of schaalvergroting van de bestaande plaag? Dat zijn vragen die ter sprake komen bij de Veelbloemige roos (Rosa multiflora).

Wat kun je ertegen doen? Wat je tegen de plaagsoorten kunt of moet doen, verschilt per soort. Vaker maaien helpt meestal niet. Als je ze wilt uitroeien: met wortel en tak verwijderen, of minimaal de wortel volledig oogsten, als dat al kan, kom je uit op intensief handwerk. Als je ze wilt beperken, moet je zaadzetting voorkomen. Dat is ontoereikend bij vegetatieve vermeerdering (maar dat kunnen niet alle soorten). Je moet de afweging maken of je een plaagsoort echt wilt bestrijden of alleen wat wilt terugzetten (terug plagen). Die afweging verschilt niet alleen per risicoschade, dus per soort, maar ook per plek, per levensgemeenschap, en zelfs per grondsoort; ook inventarisatie gegevens dragen bij aan die afweging, zoals de afname van inheemse flora en fauna. Definitie en classificatie In de tijd dat we in Natuurpark Spoorzicht paal en perk probeerden te stellen aan plaagsoorten, waren wetenschappers bezig aan het opzetten van een database met heldere criteria voor de beschrijving en classificatie van invasieve exoten (oftewel plaagsoorten afkomstig van buiten de Europese Unie). Dat heeft o.a. geresulteerd in een website van Naturalis, en een Europese database van soorten, wereldwijd. Zinvol voor de definitie en kenmerken is Nedelandse soortenregister (van exoten). De Global database (Kopenhagen) is www.gbif.org. GBIF (the Global Biodiversity Information Facility) biedt inzage in alle organismen over de hele wereld, inclusief invasieve exoten, en met de vermelding per soort in welke landen elke soort als invasief wordt beschouwd. Hint ter verbetering: Handig als zulke online databases op termijn ook de beheermethoden per soort opnemen. Op dit moment zoekt iedereen zich nog suf, en wordt er heel wat af-geëxperimenteerd, met betere en slechter werkende bestrijdingsmethoden.

Aandacht voor invasieve exoten Voor beheerders is het toereikend om te weten of een soort plaagsoort (invasief) is of niet, ongeacht de herkomst. Behalve als het om geld gaat. Want elke ingreep kost nu eenmaal geld. De aandacht voor exoten is relatief nieuw, en wordt gevoed door subsidiestromen. Voor invasieve exoten is extra subsidie vanuit de Europese Unie, en vanuit de provincie. Mens, vee en huisdier zijn niet meegenomen als invasieve exoot. De wolf wordt beschouwd als herintroductie van een inheemse soort. De gedachten achter de subsidiestroom zijn helder: Plaagsoorten van buiten de Europese Unie veroorzaken extra veel schade en vormen een bedreiging voor mens, huisdier of vee. Enerzijds omdat ze bijna geen natuurlijke vijanden hebben en anderzijds omdat ze concurrentie krachtiger zijn dan inheemse soorten. Inmiddels blijken dammen en wegbermen niet sterk genoeg voor bepaalde plaagsoorten, en blokkeren waterwegen door wat te uitbundige slootplanten. Onze landinrichting is niet voorbereid op bepaalde nieuwkomers, maar ze zijn er al wel, en dat liep al jaren volledig uit de hand. Van sommige plaagsoorten, zoals Japanse duizendknoop en Reuzenberenklauw, mag plantmateriaal niet meer verkocht worden (geen zaad, plant, nog geen wortelstokje).

Bronnen Invasieve exoten lijst invasieve soorten landplanten (algemene info) VBNE Praktijkadvies Invasieve exotische planten, struiken en bomen (27.11.2019) W. van der Weijden & W. Reinhold, Risico's van exoten voor landschappen Oerbron: Landschap, jaargang 35 (2018),3, 167-175, uitgave van de VVM (netwerk van milieuprofessionals) Invasieve soorten (Wikipedia) (achtergrond info)

Startpagina