Adelges plantengallen digitaal herbarium

laatst bewerkt (y.m.d): 2010.12.30

Adelges-galsoorten

Galsoorten van het geslacht Adelges worden veroorzaakt door Bladluizen.
Van dit geslacht komt 3 galvormende soort voor in Nederland.
Vroeger waren er meer Adelges soorten, maar die zijn verplaatst naar andere geslachten. Verhuisd zijn:

Zilversparwolluis (Adelges piceae) is nu een Dreyfusia piceae.
Douglaswolluis (Adelges cooleyi) is nu een Gilletteella cooleyi.
Kaukasische sparrenluis (Adelges nordmannianae) is nu een Dreyfusia nordmannianae.
Groene sparrenluis (Adelges viridis) is nu een Sacchiphantes viridis.

Verhuizen van soorten over geslachten heeft een nut dat buiten mijn zicht ligt. Het maakt niet uit hoe ze heten, voor het op naam brengen van galveroorzakers op basis van galkenmerken.

Welke Adelges-soorten zijn er nog wel:

Sparappelgalluis (Adelges abietis)
Lorkluis (Adelges laricis)
Late sparrenluis (Adelges tardus)

Dat zijn alle drie luizen met een galvorm met een sparappel- of ananas-achtig uiterlijk, net als de Groene sparrenluis (Sacchiphantes viridis). En voor het uit elkaar houden van die 4 of 5 sparappel galtypes, gebruik je dezelfde kenmerkenlijst. Daarom staan deze gegevens ook onder Sacchiphantes

Voor het uit elkaar houden van 4 of 5 galtype-ananas soorten, wordt gelet op een stuk of 11 kenmerken uit 6 categorieen (galplek, sparnaald, galspleet, gallengte, galspreiding, galdatum). Dat geeft aan dat het lastig is, en niet onderschat moet worden.

(A.) Plek: Gallen aan het eind van takken,
(B.) Plek: aan het eind van zijtakken, of
(C.) Plek: zijdelings aangehecht aan takken.
(A.) Naalden: normaal ontwikkeld aan de tak boven de gal (ja/nee).
(B.) Naalden: normaal ontwikkeld op de galtop (ja/nee).
(A.) Spleten: randen rood of geelbruin (ja/nee)
(B.) Spleten: randen behaard (ja/nee)
(A.) Gallengte in mm: tot 10mm (ja/nee)
(B.) Gallengte in mm: groter dan 15-20 mm (ja/nee)
(C.) Gallengte: ananas vorm of een rondere galvorm (a/b)
(A.) Spreiding: gallen verspreid op boom of bij elkaar (a/b)
(B.) Spreiding: een tot enkele gallen per boom (ja/nee)
(C.) Spreiding: een boom heeft alle gallen, de andere bomen eromheen geen (ja/nee)
Galdatum: gallen rijp voor juni-juli (ja/nee)

Dit heeft gevolgen voor fotografie. Het betekent dat een foto van alleen de gal niet toereikend is. Er zijn meestal meerdere foto's nodig:

gal (met of zonder naalden op top), liefst met zichtbare beharing en kleur
aanhechting van de gal aan de tak
totaalbeeld van tak met gallen
determineerbare afbeelding van de sparsoort
aan de naaldlengte moet je de hoogte van de gal kunnen afmeten

Ik geef dit lijstje, omdat ik daar zelf enorm mee geworsteld heb. Vaak maak ik foto's van een verschijnsel. Thuis ontstaat dan het probleem wat ik nou echt gezien heb, en soms moet ik terug, om het ontbrekende kenmerk alsnog te fotograferen en/of mee te nemen. En dat kan soms niet. Foto's komen dan terecht in het archief van onoplosbare zaken. Dat is zonde.

Voor het herkennen van naaldbomen gebruik ik altijd Alan Mitchell and J.H. Wiersma, Bomen kennen en herkennen, 1984, Zomer en Keuning Boeken, Ede. Dat is een bewerkte vertaling van een boek uit 1982: Alan Mitchell, The Trees of Britain and Northern Europe, 1982, Domino Books Ltd.

Noot: Als je dit boek ook gebruikt, let er dan op dat de Picea orientalis in dat boek vertaald is als Oosterse spar. In Docters van Leeuwen (4e druk, 2009) heet deze Kaukasische spar.

Luisgallen op deze website:

	Gal maker:		Adelges abietis [Linnaeus, 1758] [Syn.]: Sacchiphantes abietis L.
	Op/On:		Picea abies (L.) Karsten

Sparappelgalluis

Waard: Fijnspar,
Plek: tak,
Type: roosje, ananas,
Verwekker: bladluis,
Foto's: Corversbos (Hilversum)
Datum: 23 mei 2005

Plek: A,B
Naalden A. Nee, B. Nee
Spleten A. Ja, B. Nee(?)
Gallengte: A. nee B. ja, C. a
Spreiding: A. a, B. ja, C. ja
Galdatum: ze zijn nog niet allemaal rijp, dus nee?

Beschrijving: Ananas-vormige gal. Grijze luizen.

Plek: Gallen zitten schijnbaar aan takeinde. Meestal aan de basis van jonge spruiten.
Naalden op galtop en daarboven, zijn niet normaal ontwikkeld.
Spleten zijn geel-roze, en nauwelijks behaard.
Gallengte (hoogte) is duidelijk groter dan 10 mm, zeker 15-20 mm.
Spreiding: Gallen zijn verspreid over de boom, een tot enkele gallen per boom, een boom heeft ze, de andere bomen niet.
Galdatum: het is misschien wat vroeg voor de ene gal die open is, de rest is eind mei nog dicht.
Waardwissseling: Deze soort doet niet aan waardwisseling.

NL: Sparappelgalluis
DE: Gelbe Fichtengallenlaus

In park Spoorzicht staat geen Fijnspar. Daarvoor moet je rondkijken in tuinen in Diemen

Sparappelgalluis (Adelges abietis) (Syn.Sacchiphantes abietis)

	Gal maker:		Adelges abietis [Linnaeus] [Syn.]: Sacchiphantes abietis
	Op/On:		Picea abies (L.) Karsten

Sparappelgalluis

Waard: Fijnspar,
Plek: tak,
Type: roosje, ananas,
Verwekker: bladluis,
Foto's: Binntal (Lengenbach)
Datum: 2 juli 2007

Plek: A,B, C
Naalden A. Nee, B. Nee
Spleten A. Ja, B. Nee (?)
Gallengte: A. nee B. ja, C. a
Spreiding: A. a, B. ja, C. ja
Galdatum: nee

Beschrijving: Ananas-vormige gal. Grijze luizen.

Plek: Gallen zitten soms aan takeinde, of aan de basis van jonge loten, dan wel zijdelings aangehecht als ze niet aan het takeinde zitten.
Naalden op galtop en daarboven, zijn niet normaal ontwikkeld.
Spleten zijn geel-roze, en nauwelijks of soms een klein beetje behaard.
Gallengte (hoogte) is duidelijk groter dan 10 mm, zeker 15-20 mm.
Spreiding: Gallen zijn verspreid over de boom, een tot enkele gallen per boom, een boom heeft ze, de andere bomen niet.
Galdatum: Gallen zijn juni-juli rijp.
Waardwissseling: Deze soort doet niet aan waardwisseling.

In park Spoorzicht staat geen Fijnspar. Daarvoor moet je rondkijken in tuinen in Diemen

Vorige scherm