Dasineura plantengallen digitaal herbarium

laatst bewerkt (y.m.d): 2010.12.01

Dasineura-galsoorten

Galsoorten van het geslacht Dasineura worden veroorzaakt door Galmuggen.
Er zijn een stuk of 70 soorten galvormende soorten Dasineura in Nederland.
Ze leven o.a. op: boterbloem, brandnetel, brem, els, engelwortel, es, gele dovenetel, glad parelzaad, hennepnetel, hertshooi, hopklaver, kamperfoelie, linde, luzerne, peer, raket, ratelpopulier, sikkelklaver, viooltje, walstro, waterkers, en wilg.

Sommige soorten veroorzaken een rozet(galtype) of een blaasje (type), andere veroorzaken het vouwen (type) of oprollen(type) van blaadjes.

Op Britse, Spaanse en Duitse sites schrijft men soms 'dasyneura' in plaats van 'dasineura'.

Andere galmug geslachten op deze site zijn bij voorbeeld:

	Gal maker:		Dasineura urticae [Perris, 1840]
	Op/On:		Urtica spp.

Op grote en kleine brandnetel komen witte tot groenachtige blaasjes voor op de bladeren, brandnetelblaasjesgallen, zeg maar. Vaak zitten ze vlakbij de aanhechting van het blad, maar soms ook eenderde tot de helft van het blad. Ze zijn 13 mm groot.
De gal steekt aan beide kanten van het blad uit, en heeft aan de bovenkant een spleet (de galopening). De galmuglarven zijn wit.

In Park Spoorzicht zijn van 1999-2003 regelmatig gallen aangetroffen, maar zelden veel, en vaak dan met één gal per brandnetelbosje.
De laatste waarneming van nieuwe Brandnetelblaasjes dateert van 2 december 2003. Deze gallen zaten vooral op de bladnerf, vlak bij de steelaanhechting.

Brandnetelbladgalmug

	Gal maker:		Dasineura irregularis [Bremi, 1847] [Oud.]: Dasineura acercrispans
	Op/On:		Acer pseudoplatanus [L.]

Esdoornbladplooigalmug

Waard: esdoorn,
Plek: blad, bladsteel,
Type: bladvouw, bladrol,
Verwekker: galmug,
Foto: Voorne, Tenellaplas
Datum: 5 juli 2009

Deze esdoornblad plooier vouwt en kroest het blad. De nerven verdikken, en de bladeren verdraaien daardoor naar boven of juist naar onderen, afhankelijk van de waard (spaanse aak of gewone esdoorn). In de plooien leven witte galmuglarven.

In Voorne stond deze gal op een kleine esdoorn in een deels natte maar hete, kapvlakte-achtige, duidelijk machinaal gemaaide duinpan. De wederik die er ook stond, doet vermoeden dat het om een del gaat, dus juist heel vochtig in een ander deel van het jaar. Die esdoorn zou dus gemaaid kunnen zijn, en veel ouder dan de omvang ervan deed verwachten.

In Park Spoorzicht staan nog geen esdoorns, wel spaanse aken. Dit verschijnsel is nog niet aangetroffen.

	Gal maker:		Dasineura glechomae [Kieffer, 1889]
	Op/On:		Glechoma hederacea L.

Deze gal ontstaat, als twee topblaadjes naar elkaar toe krommen, met de randen tegen elkaar aan. De twee tegenoverstaande blaadjes komen bol te staan door verdikking van bladsteel en basis nerf. Wat je van de gal ziet, zijn dus de onderkanten van de twee blaadjes, en hun nerfstructuur. De blaadjes blijven wat kleiner, en verkleuren wit of roodachtig. De holte vormt de galkamer van witte muggenlarven.
Hondsdraf groeit nogal rommelig, en het is niet eenvoudig om deze gal in verse toestand te vinden. Maar misschien wel net zo makkelijk als het vinden van een roodvoetknotsje.

Deze verdroogde gal vonden we in Park Spoorzicht, laat in de herfst, bij het zoeken van roodvoetknotsjes. Er staat daar een kleine hectare aan hondsdraf, als ondergroei onder het jonge elzenbroek.

	Gal maker:		Dasineura aparines [Kieffer, 1889]
	Op/On:		Galium aparine L.

De gal van de Kleefkruidgalmug kan tot 20 mm groot worden.
De stengelafstanden tussen de bladeren zijn sterk verkort. Daardoor ontstaat een rozet.
De bladeren in dat rozetstaan schuin opgericht, en zijn korter en breder dan normaal.
De basis van de galbladeren is vaak behaard, wat dikker, en vaak wit verkleurd.
De galmuglarven zijn bleek zwavelgeel. Hun kleur is nodig voor een goede determinatie.
De kleur vormt, in geval van twijfel, het handigste verschil met de gal van de Walstrotopgalmug.
Deze gal komt in Nederland alleen voor op Kleefkruid.

In Park Spoorzicht groeien maar drie soorten walstro: kleefkruid, moeraswalstro en lievevrouwebedstro. Alleen op kleefkruid zijn deze gallen waargenomen in 2003. De bleek zwavelgele larve is aangetroffen.
Opmerkelijk is ook de gedrongen, rozetachtige structuur van de blaadjes rondom de bloemknop. Alle gallen hadden dat. Opmerkelijk omdat de Kleefkruidgal minder gedrongen is dan bijvoorbeeld de Walstrotopgal.

	Gal maker:		Dasineura thomasiana [Kieffer, 1888]
	Op/On:		Tilia spp.

De oude NJN-bijnaam Frommelgal verwijst naar het verfrommeld uiterlijk van de gal, is dus meer een galtype. Veel bladrol- of bladvouwgallen hebben een verfrommeld uiterlijk. Dus die naam zegt op zich niet zoveel
De waardplant is Linde (op meerdere soorten), maar de gal is alleen op Winterlinde aangetroffen.
Jonge blaadjes zijn naar boven toe opgerold of in de lengte gevouwen. De nerven zijn iets verdikt en heen en weer gebogen.
De gallen staan meestal dicht bij elkaar omdat de top van de jonge loot kort blijft.
In de gal woont een rode larve. Als deze de gal verlaat, verdroogt de gal.

In Park Spoorzicht komen geen linden voor, wel in de Ouddiemerlaan. De gal is daar nog nooit gezien. Misschien is deze soort gebonden aan de Winterlinde. Het blad van de Winterlinde is kleiner, harder en donkerder groen dan dat van de Zomerlinde

	Gal maker:		Dasineura crataegi [Winnertz, 1853]
	Op/On:		Crataegus monogyna [Jacq.] Crataegus laevigata (Poir.) DC.

Aan toppen van takken ontstaan dichtbebladerde rozetten. De gallen blijven goed zichtbaar, tot in de winter.
Zoals bij de meeste rozetgallen, is de top van de tak verkort en verdikt, en zijn de bladeren dicht opeengepakt. De meeste bladeren hebben geen of een heel korte steel.
De bladeren van de gal zijn bedekt met korte, groene of rode klierachtige doorntjes. Normaal blad heeft die doorntjes ook, maar uitsluitend op de tanden.
De galmuglarven zijn klein en roodachtig van kleur. Zij wonen in het midden van de kleine blaadjes. De larven verpoppen in de grond. De gal blijft achter en verkleurt naar bruin.

In Park Spoorzicht leven weinig meidoorns. Ze staan in de schaduw, in dicht struikgewas. Dat is ongunstig voor insecten,
De meidoors in de IvN-tuin staan er gunstiger bij, maar worden als haag gesnoeid, dus geregeld geknipt. Dat is ongunstig voor gallen.

	Gal maker:		Dasineura serotina [Winnertz, 1853] [Syn.?]: Dasineura hyperici [Bremi]
	Op/On:		Hypericum perforatum L., Hypericum pulchrum L.,

Omdat mijn eigen foto niet goed genoeg was, twijfelde ik even. Plaatsen of niet plaatsen. Gelukkig was Dr. Hans Jürgen Buhr bereid om mij toe te staan een link te plaatsen naar zijn foto's.

Redenen om dat te doen, heb ik wel. Sint-Janskruid komt veel voor in de omgeving van Diemen, de Gooimeerkust, en het Gooi. Ook in de Amsterdamse Waterleiding duinen zie je het vaak staan.
Waarom heb ik de gallen erop dan pas in Voorne voor het eerst gezien? Zijn het typische duinsoorten? Misschien niet.
Sint-Janskruid zelf is een typische duinsoort, volgens de Oecologische flora. En dat is gek, want op de grens van het pleistoceen, staat het kruid ook massaal. Maar het staat ook vaak in de buurt van het basalt van de oude Zuiderzeedijk, langs spoordijken, bij de duinrestanten van Muiderberg, enzovoort.
De gallen komen ook voor op Fraai hertshooi en misschien Gevleugeld hertshooi. Moerashertshooi komt voor in de regio, maar dat heeft zeker (nog) geen gallen in Nederland.

Een ander ding is het "rood" in het Sint-Janskruid. In Voorne, en in meer ruderale plekken met extreme microklimaten, kan alles aan het Sint-Janskruid wijnrood worden: stengel, bloemomwindsels, vruchten die normaal groen zien, meeldraden, bloemknoppen en uitgebloeide bloemen. Die rode kleurstof maakt de plant zelf aan.
In meer vochtige, getemperde gebieden, zie je dat verschijnsel zelden. Daar zijn het mooie groene, sappige planten met hooguit soms een rood aangelopen stengel.
Het kan dus zijn dat als muggenlarven op deze plant een rode kleur hebben in een extreem biotoop, zij misschien ook wit kunnen blijven, in een mild biotoop.

Beschrijving:
Er zijn volgens Docters van Leeuwen (2009) twee soorten hertshooigalmuggen, elk met hun eigen gallen : Rode en Witte. Beide met galvorming in de topbladeren van een stengel.

Dr. Hans Jürgen Buhr noemt beide namen bij een en dezelfde gal. Zijn het echt twee soorten of is de Rode een fenotype van de Witte ?

Eerste galvorm van de hertshooigalmuggen
Naam:	Witte hertshooigalmug (Dasineura serotina)	Rode hertshooigalmug (Dasineura hyperici)
Structuur	De bovenste twee bladparen vormen de gal	Gal kan uit meerdere bladparen bestaan
Bol of Spits:	De twee buitenste bladeren, wat meer gezwollen, gekield en tegen elkaar aangedrukt. De onderkant van het blad is naar buiten gebold, daar kijk je dus tegen aan, en de onderkant van het blad is altijd wat valer groen dan de bovenkant. (Zie foto onder)	De topbladeren van de stengel zijn twee aan twee tegen elkaar aangedrukt, buitenste bladeren niet gezwollen, en die bladeren worden naar binnen toe kleiner, waardoor de gal oogt als een spitse knop. (Zie foto boven)
Galkleur:	Meestal roodachtig	Meestal groenig, roodverkleuring komt minder voor.
Larvenkleur:	Wit	Roodachtig
Gedrag:	Verpoppen in de grond	Verpoppen in de gal

De kleur van de galmuglarve lijkt dus handig om de beide gallen met zekerheid op naam te brengen. Maar is die larve wel kleurecht, of reageert de kleur van de larve op het rood van het Sint-Janskruid ?

Van de Witte en de Rode hertshooigalmug komt nog een tweede galvorming voor, in de bloemknop.
Bloemknoppen blijven gesloten, zwellen op en kleuren rood. Er in zitten enkele witte galmuglarven. Bij beide soorten zijn de larven wit!

Verwisselbaarheid:

De bloemknop-gal van de Witte hertshooigalmug is verwisselbaar met de gal van de Springende hertshooigalmug. Ook daarbij blijven de bloemen gesloten, zwellen ze vaak op, vooral aan de basis, en kleuren ze rood.
De gal van de Springende hertshooigalmug is op drie punten anders: galvorm (vervormde, gesloten blijvende bloem), galoppervlak (geribd), en galinhoud (springende witte larven).
Verwisselbaarheid is ook mogelijk met de gal van de Hertshooibladroller, althans voor leken zoals ik. De hertshooibladrollergal (Latronympha strigana) bevat een grijsbruinige rups, en de gal zelf is wat puntiger, en absoluut niet gezwollen.

In Park Spoorzicht staat de waardplant niet, wel in de directe omgeving. De gal is er nog niet waargenomen.

	Gal maker:		Dasineura phyteumatis [F. Löw, 1885 ]
	Op/On:		Phyteuma spicatum var. nigrum [L.]

Zwartblauwe rapunzel komt op allerlei plekken voor in Nederland, vooral in Drente, Twente en Limburg. Het is een soort die lang stand houdt, als hij eenmaal is aangeslagen. Het is een knolgewas. Vandaar.

In Park Spoorzicht komen Rapunzels helaas niet voor. Voor deze galmug gal moeten we iets verder van huis.

	Gal maker: [Syn.:]		Dasineura rosae [Bremi, 1841] [Oud.]: Wachtliella rosarum [Hardi, 1850]
	Op/On:		Rosa spp.

Rozenbladgalmug

Waardplant: roos,
Plek: blad,
Type: bladvouw, bladrol,
Verwekker: galmug,
Foto: Voorne
Datum: 5 juli 2009

Om de hoofdnerf van het blad klappen als een scharnier beide helften naar boven. Zo ontstaat een beursgal met de opening omhoog. De bladhelften zijn soms roodachtig, soms groen, en gezwollen. Daarin leven geelrode muggenlarven.
Gallen komen voor op Hondsroos, Eglantier, Viltroos en Bosroos.

In Park Spoorzicht komen deze rozen niet voor, in de IvN-tuin ernaast wel. De gal is er nog niet waargenomen.

Vorige scherm