| Natuur in en om Diemen (2023, 2024) |
Natuurpark Spoorzicht
|
| Najaar 2022 vonden we aan de noordoever van de westpunt, westelijk van de lichtmast, stelen van uitgebloeide Reuzenberenklauwen.
De verdroogde schermen droegen geen zaad meer en hingen boven de slootkant. Geluk gehad, dachten we nog. Dus niet. Op 1 juni 2023 stelden we vast dat ze zich hadden uitgezaaid, en meldden dat aan de gemeente. Gezien de totale non-respons besloten we ons een toegangsweg door de bramen te meppen, en de exemplaren af te schoffelen, liefst vóór de bloei. Normaal gesproken komt Reuzenberenklauw rond half juni in bloei. Maar dit is een schaduwplek, en toevallig erg droog. Op 19 juni 2023 waren er wel knoppen, maar nog geen uitgevouwen schermen, 10 minuten schoffelwerk. We weten dat dit niet genoeg zal zijn. |
| Waarom zou je Reuzenberenklauw willen uitroeien? Als de westpunt een rustgebied wordt, dan laten we het toch zeker lekker dichtgroeien?
Dan hoeven we daar nooit meer wat aan beheer te doen, en maakt het ook niet uit of daar Haagwinde of Reuzenberenklauw gaat woekeren?
Gewoon lekker laten staan, kan dat niet?
Dat is helaas geen optie. Sinds 2017 staat Reuzenberenklauw op de Europese lijst invasieve exoten. Daar kun je geen boodschap aan hebben, als antiautoritair ingesteld individu. Het gaat om redenen, niet om normbesef. Redenen waarom deze plant tot de top 5 van verboden en verplicht te bestrijden planten valt, worden zelden gegeven. Als er al redenen gegeven worden, zijn dat meestal:
Bronnen: Wikipedia gezondheidsnet IVN-Almere (2018) (verwijst sinds 2022 door naar Landschapsbeheer). |
| Sommige mensen vinden het zonde dat je zo'n mooie, decoratieve plant bewust om zeep helpt, en voeren aan dat het echt een nuttige plant is. |
|
Argumenten zoals in de wikipedia zijn niet genoeg, en overtuigen mensen zelden, en dat komt omdat de plant niet alleen zeer decoratief is (een plant voor de heb), maar ook nuttig wordt geacht want intensief bezocht wordt door insecten (gedurende de bloeitijd van half juni tot eind augustus), en omdat je van de stelen Didgeridoo's kunt maken (een leuke bijverdienste). Decoratie en Didgeridoo zijn typerend antropocentrische argumenten (het nut van de natuur dient de mens, de mens staat centraal). Voor jou het nut, voor een ander de blaren; maar dat is dan niet jouw zorg. Ecologische argumenten ontbreken vaak, maar lichtconcurrentie is er eentje, en concurrentie door overvloedige zaadproductie is er ook eentje, van de vele ecologische argumenten die meestal ontbreken. Ze zouden juist wel genoemd moeten worden omdat ze onder andere het beoogde nut op twee manieren onderuit schoffelen: bloeiseizoen-duur en vlieggedrag (van bevruchters). Het geloof dat bijen gebaat zijn bij niet-inheemse soorten (die kort maar intens bloeien) om aan eten te komen, is te kort door de bocht. Als je kijkt naar 1 soort en hooguit 1 seizoen, dan mis je daardoor inzicht in de samenhang, en in het bloembezoek gedrag van bijen. |
| Ecologische argumenten:
Opportuun vlieggedrag: Een bij die op een exoot vliegt, slaat inheemse soorten over (minder nectar en/of stuifmeel), die dan niet meer bevrucht worden, en dus verdwijnen. Daardoor wint de exoot. Standplaatsconcurrentie (oorzaak Lichtconcurrentie): Waar reuzenberenklauw staat, kan geen fluitenkuid, gewone berenklauw, zevenblad of wilde peen meer staan, en dus ook niet tot bloei komen. Duur van het bloeiseizoen: Inheemse schermbloemen bloeien in hoofdzaak na elkaar, met samen een langer bloeiseizoen dan dat van alleen Reuzenberenklauw (half juni tot eind augustus). Het inheemse bloeiseizoen begin vaak al in maart (paardenbloem) of mei (klaver) en loopt lokaal door tot ver in oktober. Kansrijker zaad: Reuzenberenklauw zaad blijft zeker 7 jaar kiemkrachtig (tegenwoordig zeker 12-15 jaar), dat is langer dan zaad van veel inheemse soorten. De plant produceert ook veel meer zaad, veel groter zaad, en het zaad heeft een groter drijfvermogen (waterverspreider) en vliegvermogen (windverspreider), dan het zaad van inheemse schermbloemige soorten. Het zaad is dus kansrijker. Het zaad groeit hoger (tot 4 meter) en de kans op windverspreiding en/of waterverspreiding is dus ook groter. Waterverspreiding: Betekent dat zaad zich via het wateroppervlak (drijvend) kan verspreiden. In veel Europese landen betekent dat stroomafwaarts, en dus zal bestrijding het verval moeten volgen. In het veen rondom Diemen (HAF-district) is dat niet zo. Water stroomt soms naar links, soms naar rechts, afhankelijk van spuien of stuwen, regenval of droogte. Dus als je Reuzenberenklauw haarden aantreft langs waterpartijen, wees dan alert waar het water vandaan kan komen, en heen kan gaan. En waar niet. Windverspreiders: Veel inheemse flora maakt gebruik van windverspreiding (zaad wordt door de wind verplaatst); ook Reuzenberenklauw doet aan windverspreiding, maar omdat de plant tot 4 meter hoog wordt, maken de zaadjes meer kans om verder te waaien. Dit betekent dat als je een standplaats aantreft, er conform de dominante windrichtingen andere standplaatsen te vinden moeten zijn. Immers, de zaadjes komen toch echt ergens vandaan. Je kunt haast niet aannemen dat een Didgeridoo bouwer zich hier net heeft gevestigd, en het nodig vond te zaaien zonder te oogsten (zaadbommetjes). Op basis van waterverspreiding en windverspreiding is een fietstocht gemaakt langs alle aangrenzende gebieden met potentiële haarden. Het resultaat: er zit een gat in bij het Spoorpad (een tuinier vertelde me daar zelf regelmatig wat dood te schoffelen, vandaar), voor het overige is het een lijn (windverspreiding). |
| Beheerargumenten:
Uit allerlei bronnen blijkt dat je gebieden met Reuzenberenklauwen minimaal 5x per jaar moet maaien (om bloei te voorkomen), en dat alle plekken waar de maaimachine niet kan komen, moeten worden geschoffeld (schoffel met steel van minimaal 150 cm) of gezeist. Dat moet jaren achtereen, omdat zaad zo lang kiemkrachtig blijft (niet alle zaad kiemt elk jaar, er blijft altijd wat over in de zaadbank, in de bovenste 5 cm van de grond). Elke methode heeft een voordeel, een nadeel en een bijkomend gevolg. Het nadeel is meestal dat je teveel andere flora molt, en daardoor het bodemleven verstoort, en fauna(-nesten) verstoort. Daardoor zou je geneigd kunnen zijn om bepaalde middelen niet of hooguit ten dele in te zetten. 5 Basismethoden: Maaien: Maaien met een maaimachine gaat het snelst; de maaimachine beschermt de maaier tegen opspattend sap. Maaien met een bosmaaier heeft als voordeel dat je gerichter kunt maaien, maar als nadeel het sap (beschermende kleding) Zeisen: Zeisen is een vorm van maaien waarbij geen sap vrij komt; het gaat een stuk trager en is daarom alleen geschikt voor een beperkt aantal (meestal afgelegen) gebieden met weinig bewegingsruimte, slootkanten en dijkhellingen. Schoffelen: Bij schoffelen kan wel sap vrijkomen (beschermende kleding), is beperkt inzetbaar op plekken waar een maaier niet kan komen, en heeft als voordeel de grotere wendbaarheid van de schoffelaar. Nadeel is dat er op dijkhelling, basaltdijkvoet, of spoortalud niet te schoffelen valt. Schoffelen wordt vooral aangeraden als vertrager van het groeiproces (dus vertraging van het bloeiseizoen per plant), en als middel als je op geen andere manier erbij kunt. Wortelboor, of spa-kruissteek: Het blijkt dat (als je de wortel doorboort met pin, wortelboor - speciaal ontworpen voor grote wortels - of de kop inkruist met een spa), je een wortel zo kunt beschadigen dat de plant dood gaat. Dat spaart schoffel- en maaitijd. Als je de 5x per jaar maaien, schoffelen of zeisen terug kunt brengen tot 1x + wortel stuk maken, dan is dat pure winst, toch? Niet helemaal, want je hebt er vrijwilligers voor nodig (het kan niet machinaal). Begrazing: Schapen hebben geen last van het sap van de Reuzenberenklauw. Dat wil niet zeggen dat ze er dol op zijn en niets anders liever eten. In gebieden waar begrazing mogelijk is, is het een middel, dus in een stadsnatuur omgeving kansloos. |
|
In Lelystad en in Almere bestaan IVN-vrijwilligers ploegen die met de boswachter op stap gaan om Reuzenberenklauwen uit te roeien, in de bossen rondom.
Zij doen dat o.a. door het klieven van de wortel, met een spade. Dus stengel eraf, en dan in de wortel een kruis steken. De eerste stap is het gevaarlijkst, in verband met rondspattend sap. Want niet alleen de haren zijn gevaarlijk (en steken door een spijkerbroek heen), maar het sap zelf is ook link. |
| Op 19 juni 2023 is het bosje met Reuzenberenklauw geschoffeld.
Er stonden 25 exemplaren; die liggen er nu af te sterven. Maar er was niet te zien, of er meer stonden vanwege de ruige begroeiing van brandnetel, braam en iepopschot. a. gereedschap: schoffel met lange steel, b. uitrusting: laarzen, handschoenen, overall, veiligheidsbril, hoed c. remedie: 3x schoffelen per jaar, 7 jaar lang d. alternatief: wortel doorboren of doorsteken met spa, 7 jaar lang Bron werkwijze: ivn-almere download document Handmatig bestrijden Reuzenberenklauw (landschappenNL, mei 2022) In dat document staan aanvullende tips, zoals
Allemaal tips die uiteraard vanzelf spreken, als je geen risico wilt lopen. |
| Een andere serieuze bron is Leidraad beheer reuzenberenklauw. Van Kemenade, L. & Lageschaar, L. 2020 (26 pagina's)
Deze leidraad is opgesteld door CLM Onderzoek en Advies bv en Landschapsbeheer Flevoland in opdracht van de provincies Flevoland, Gelderland, Overijssel en Utrecht. Dan blijkt
Al met al zinvolle info. |
| Hoe langer je zoekt, hoe meer methoden je vindt
Onlangs viel het oog op De Leeuwarder aanpak: koppen op het juiste moment. De 'abstract' is helder "We experimenteren al jaren met de reuzenberenklauw. Inmiddels hebben we veel ervaring opgedaan om deze te bestrijden. Deze bestrijding varieert van het behandelen met heet water, afsteken, uitboren, tot het inzetten van grazers als schapen en varkens. Eigen onderzoek wijst uit dat de plant door middel van uitboren niet terug komt. Ook het herhalend steken tot 15 cm diepte doet de plant verdwijnen. De inzet van schapen en varkens kan op bepaalde plekken zinvol zijn mits je hier de begrazingsdruk in het groei- en winterseizoen op aanpast. Omdat de plant veelvuldig voorkomt op de voedselrijke vochthoudende gronden van de gemeente Leeuwarden hebben we gezocht naar een methode waarbij we de reuzenberenklauw echt terug kunnen dringen. Er is namelijk een manier die in onze ogen nog effectiever is. Ons antwoord is simpel: geen zaad betekent geen nieuwe planten." Aan het woord is Geert Draaistra,werkzaam als Adviseur Innovatie en Planontwikkeling op het gebied van het natuurlijker inrichten en het beheren van groen, bij de gemeente Leeuwarden. Het betreft een artikel uit 2020. Z'n collega Jan Wester vult aan: "De reuzenberenklauw is in principe een tweejarige plant maar kan zich door beheer (maaien, grazen etc.) gedragen als een meerjarige plant. Het principe van een tweejarige plant is het vormen van een rozet, het jaar erop bloeien, enorm veel zaad maken en zich tenslotte uitzaaien. Het zaad van de reuzenberenklauw kan een 7-tal jaren actief kan zijn maar de kiemkracht neemt jaarlijks af." Voordeel: minder bodemberoering, sneller dan boren, klepelen, steken en begrazen, als de zaadbank leeg is, dan houdt de plaag op. Nadelen: koppen moet meerdere keren per groeiseizoen, het is arbeidsintensief, want het is handwerk. Zie ook: Gemeente Leeuwarden succesvol met bestrijding berenklauw (2022) Maaien, koppen en steken blijkt effectief. |