Laatste update: 28 september 2023

Veelbloemige roos (Rosa multiflora) Hier: standplaats slootkant (op het zuiden)

Veelbloemige roos (Rosa multiflora). Op de foto staat een slootkant afgebeeld. Voor Covid hielden we hier ieder jaar een waterbeestjes excursie. Dit deel van de slootkant hielden we open (met zeis en takkenschaar) en zo begaanbaar voor kinderen en hun ouders. Er stond daar altijd al veel Veelbloemige roos. Het plantmateriaal is in 1969 aangeplant door de gemeente; het was een exoot, en dus veilig. Het roosje groeit er nu verstrengeld met 2 soorten braam, rode kornoelje, hier en daar klimop en veel opschot van iep en es.

Veelbloemige roos - Terug zetten, waarom De zaadbank van Veelbloemige roos blijft tot 20 jaar kiemkrachtig, volgens Penn State College of Agricultural Sciences (Pennsylvania), en een ondoordringbaar rozenbosje kan tot 200.000 zaadjes per jaar produceren (volgens gegevens uit Virginia). De zaadhoeveelheid en de kiemduur vormen redenen om Veelbloemige roos terug te zetten, voordat de zaadbank een bedreiging vormt. Een van de bedreigingen van kiemkrachtig zaad is dat je nooit zeker weet, of de roos echt vegetatief kan uitlopen op stukjes maaisel, of dat elk nieuw plantje een gekiemd zaadje betreft. Het scheelt nogal wat werk als elk nieuw plantje een kiempje is in plaats van een gekloond stukje weefsel. Je kunt dan maaien zonder het maaisel op te hoeven ruimen. Nog te testen: Het is een test die we nog moeten doen met Veelbloemige roos, en al is gedaan met Canadese kornoelje: leg in het groeiseizoen snoeihout op vochtig zand, op een plek waar gegarandeerd geen roos stond, dus b.v. op het ieder jaar kersverse zanddepot. Als de twijgen gaan wortelen, dan is dat te zien binnen 3-5 maanden; als de twijgen niet gaan wortelen binnen die tijd, dan doen ze het waarschijnlijk nooit. Daarbij moet in de gaten gehouden worden of het een lichtkiemer of een schaduwkiemer is, in die zin dat het bij beworteling anders kan liggen dan bij zaad. Het zaad kiemt in ieder geval zowel op lichte als op donkere plekken, maar beworteling zou wel eens beperkt kunnen blijven tot zonnige plaatsen.

Veelbloemige roos - Maairegiems In Naturetoday (28 juli 2020) staat een speciaal maairegiem: drie tot zes keer per jaar maaien voor de duur van twee tot vier jaar. Dat regiem raadde men ook aan in juni 2012 in Illinois (pagina 2), eventueel met glyfosaat (in EU verboden). Gif gebruiken langs slootkanten is uitgesloten. Dit maairegiem is in Natuurpark Spoorzicht niet getest. In Spoorzicht is er altijd van uitgegaan dat knipsel/maaisel jaarrond (in plaats van in het groeiseizoen) gedroogd moet worden op een houtril. In beide bronnen staat niet wat je met het maaisel moet doen: opruimen of laten liggen? In november 2022 is (per ongeluk) getest wat er gebeurt met knipsel dat blijft liggen. Wat bleef liggen, bewortelde niet, ook niet in de lente erna. Het effect van knippen (maaien) in november: struiken lopen wel uit, maar bloeien niet, in de zomer erna. Deze observatie kan leiden tot meer efficiënt, en minder intens maairegiem, gericht op de late herfst om bottelvorming in het volgende jaar te voorkomen. Als het waar is dat het zaad 20 jaar kiemkrachtig blijft, dan zou je dus 20 jaar lang eenmalig in november lokaal struiken in het binnenbos moeten uitmaaien.

Veelbloemige roos - Maaien kan niet overal en niet overal even vaak De berm langs de sloot is hard (veel wortels in de grond, van boom, braam en roos). Je kunt er uitsluitend maaien. Uittrekken lukt niet als een zaailing vastzit in de kluit van een boom. Dus je moet er snel (het eerste jaar) bij zijn. In het bos 3-6x per jaar maaien per jaar helpt de complete bosverjonging aan gort, en het mycelium raakt vertrapt. Er ligt ook teveel hout (stammen e.d.) wat weg moet om er te kunnen maaien. Lokaal uitmaaien van bosjes Veelbloemige roos in het elzenbroek in november is dan de enige maaioptie: zo min mogelijk belopen, zo min mogelijk schade.

Veelbloemige roos - Met de hand verwijderen Veelbloemige roos kun je met de hand terug zetten tot waar de soort z'n gang mag gaan. Als je er snel bij bent (zaailingen van 1ste-3de levensjaar) dan kun je zaailingen, in humeuze, mulle grond, met de blote hand uittrekken, en zo alle wortels mee oogsten. Op een houtril drogen tot ze dood zijn. Als je er later bij bent, wordt het meer werk. Veelbloemige roos - Langer Wachten, Meer Werk Eerst afknippen (afmaaien) tot 30 cm boven de wortels, en alles met handschoenen en lange mouwen afvoeren naar een houtril. Nalopen op losse stukjes die zijn blijven liggen. Dan met handschoenen aan met hak, spa of bramentrekker de struik met wortels en al uit de grond trekken, en op de ril leggen. Dat moet per struik per keer, omdat de ingreep anders te lang duurt, en de gerichte concentratie bij de vrijwilliger afneemt. Je moet vooral niet teveel struiken tegelijkertijd willen maaien, omdat je anders niet toekomt aan het rooien van de wortels.

Veelbloemige roos - Biologische vijanden Op bladmineerders.nl staat een waslijst aan "soorten waarvoor Veelbloemige roos waard kan zijn. De praktijk is dat veel soorten van die lijst liever aan braam s.l. beginnen dan aan deze roos. In de USA is getest met de inzet van sluipwesp Megastigmus aculeatus, Swederus, 1795, (Rozenzaadwesp, larven eten zaden), met Agrilus cuprescens, Ménétries, 1832, (Rozenprachtkever, larven eten gangen in twijgen, galvormend), en met een mijt (Phyllocoptes fructiphilus, Keifer , 1940) die het Roos Rozet Virus (RRV) overdraagt. Daardoor ontstaan heksenbezems in blad en bloem. De "Rozenpest" noemt men deze dodelijke ziekte (handel in virus en mijt is verboden in USA en EU). De testen in de USA faalden omdat deze biologische vijanden de sierrozen in omliggende privétuinen prefereerden boven de struiken in het wetenschappelijk proefveld. En omdat niet de mijt zelf maar het door de mijt overgebrachte virus dodelijk bleek voor rozen (maar daar kwam men iets te laat achter). De strijd tussen Rosa multiflora, deze mijt, en de sierrozen van anderen staat hier verwoord. Bij figuur 3 staat: "Unfortunately, the mite also attacks ornamental roses so it is no longer considered a potential multiflora weed control agent" De eerste studie naar de mijt is in 1988 gepubliceerd, de laatste naar resistentie tegen het virus in 2022. Inmiddels heten in de USA mijt en virus invasief, maar niet exoot (want inheems). In 2023 werd vastgesteld dat er nog 2 andere mijten zijn die het virus kunnen overdragen Een ervan, Phyllocoptes adalius, komt in Europa voor op Hondsroos (Rosa canina), en Viltroos of bottelroos (Rosa tomentosa, Rosa villosa), maar niet op Veelbloemige roos (Rosa multiflora). Een complicatie is dat Hondsroos (Rosa canina) ook voorkomt in Natuurpark Spoorzicht. Want stel je zou Ardis pallipes, Audinet-Serville, 1823 (een bladwesplarve die in de zich in de stengel boort) willen inzetten tegen Veelbloemige roos, dan heb je kans dat de bladwesp de verkeerde soort aanpakt.

Als je biologische vijanden los laat in het wild, dan heb je kans op generalisten (die meer soorten eten dan de bedoeling is), of zich niet willen beperken tot dat ene iepenlaantje waar ze werden vrijgelaten. En er bestaat altijd een kleine kans dat die biologische vijanden in staat blijken om nog onbekende lifters mee te nemen (bacterie, virus, schimmel), met een ongewenste plaag tot gevolg. Dat zijn de lessen die we van USA-onderzoek kunnen leren: de verkeerde soortkeuze (generalisten, alleseters), die liever iets anders aten, en ook liever ergens anders dan op de proefvelden (de buren met hun smakelijke kweeksorten), en die onbedoelde meelifters hadden zoals het virus van de Rozenpest ziekte. Biologische vijanden zijn misschien goed toepasbaar in een afgesloten systeem zoals een plantenkas, maar niet om los te laten in een park.

Hier min of meer horizontaal rankend roosje (circa 2,5 meter hoog)

Van het slootkant schonen hebben we veel (maar niet genoeg) geleerd: In de volle zon maakt dit roosje geurige bloemen en veel kleine bottels. Vogels eten de bottels, en verspreiden het zaad. Als het even kan, pluk de bottels zelf en gooi ze bij het restafval. De takken wortelen in contact met de grond, dus als je ze laat liggen (na knippen of maaien) dan stek je nieuwe rozenstruiken. Leg altijd eerst een takkenril aan in de buurt (es, iep en spaanse aak), en leg later alle snoeihout daarop, van roos, kornoelje, klimop en braam (binnen 6 maanden is alles dood). Als je Veelbloemige roos bij de grond afmaait, dan duurt het hooguit 3 maanden voor er een nieuwe struik staat. De wortels komen binnen een regenachtige week boven de grond, aanvankelijk wit met roodverkleuring. Wat rood is, is binnen een maand groen. En daarna gaat takgroei heel snel. Je moet de wortels verwijderen om Veelbloemige roos kwijt te raken, en dat kan niet overal, en niet altijd. In de oever zitten de wortels vast tussen boomwortels, en komt zelfs een hak niet in de grond. Je kunt er niet bij als de wortels vast zitten in de kluit van een boom. Als bomen omvallen in het moeras dan ben je te laat om het roosje met wortel en tak te verwijderen. Als je Veelbloemige roos in november tot aan de grond afknipt, dan loopt de struik het volgende jaar wel uit, maar de bloei slaat dat jaar over (geen bloei, geen bottels, geen zaad, maar vegetatief gaat de struik wel verder). Veelbloemige roos is winterhard, dus meerjarig, en dus verhout de stengel na verloop van tijd (die verhoute of verkurkte stengel zie je pas als je de struik snoeit)

24 aug 2023 met de hand uitgerukt	onderaan beetpakken, en trekken maar

oudere (verhoute) stengel	determinatiekenmerk

In het Duits Büschelrose (dat is een bosje, oftewel ondoordringbaar struikgewas)

Dit bosje was een paar jaar geleden nog uitstekend bewandelbaar. Het was o.a. vindplaats van de Kleinste elzengordijnzwam. Ik trof 'm daar aan en Ger van Zanen deed de determinatie, dus het zal wel geklopt hebben. Maar als ik nu kijk op de verspreidingsatlas dan hebben hij en ik 'm allebei niet gemeld. En och, waarom ook? Waarneming bestond toen nog niet eens. En bij de huidige criteria heb je microscopisch onderzoek nodig om 'm te mogen melden, en daar begin ik niet aan (ik ben meer van zagen en zeisen). Maar ik begrijp de opmerking van Loek Batenburg (KNNV-WN). Hij inventariseerde jarenlang in het Volksbos (toen Midden-Delftland, nu SBB) en in de Rietputten (NM), en wilde z'n vijfjaarlijkse varens telling doen, en ineens stond daar ondoordringbaar struikgewas: Veelbloemige roos. Zijn opmerking van toen vind je op 2 manieren terug. Veelbloemige roos (Boudewijn Odé), juni 2020, pagina 6 en 7 Loek Batenburg, Onderzoek Rietputten (Volksbos en Lickebaert) 2012-2015 pagina 7 (varens): "Helaas blijven bramen (en in het Volksbos ook de daar woekerende exoot Veelbloemige roos - Rosa multiflora) zelfs in de winter sommige stukken bos vrijwel ondoordringbaar maken." pagina 24, rosa multiflora, gepoot/geplant, maar ook zaailingen, gezien in 1995/1996 en in 2001 Belangrijker dan zijn verzuchting is de oorzaak van de plotselinge opmars van het roosje. Want de oorzaak staat ook in dat inventarisatierapport vermeld (pagina 5), maar hij (h)erkende de oorzaak niet als zodanig. Waarschijnlijk kwam hij er maar eens per 5 jaar, en nooit in de zomer.

Veelbloemige roos (je vindt 'm ook als Japanse roos, Trosroos, Botanische klimroos, en tal van andere namen) is gewoon te koop in tuincentra en bij kwekers. Het voordeel daarvan is dat kwekers vermelden hoe je de roos optimaal houdt: het is een soort van volle zon en halfschaduw, houdt van compost (luchtige mest, houtsnippers) en liefst van goed gedraineerde grond. Die voorkeuren verklaren de succesvolle uitbreidingen bij bosverjonging. Als je meer licht brengt in een terrein, slaat hij toe. De meeste kans maakt de zaadbank pal naast snipperpaden in de natuur, want houtsnipperpaden vormen natuurlijke, luchtige, vochtig maar niet te natte, organisch rijke compost. Als er zonlicht valt op houtsnipperpaden, dan verteren de snippers sneller, en komt er meer mest vrij. Daarmee houden we rekening bij padbeheer: "snippers in de schaduw, zand in de zon". Als de condities ineens veranderen, dan verteert het pad veel sneller, en slaan ruigtkruiden toe in de padberm. Voorkeur voor goed gedraineerde grond, is nog het meest verbazingwekkend. Op verslempte grond staan ze nooit. Zaailingen staan hier relatief vaak in de berm van een houtsnipperpad, maar het ondoordringbare struikgewas staat op humeuze plekken (bladworp elzenbroek) die in de winter onder water staan. De voorkeuren verklaren ook de terugslag, en het vegetatief doorgaan tot teveel schaduw en teveel vocht leidt tot allerlei aandoeningen, veroorzaakt door o.a. rozenmeeldauw en slakkenvraat. Een van de tips in de omgang met Veelbloemige roos, is terugsnoei in het najaar. Daarna zal de roos een bloeiseizoen overslaan, en nog een bloeiseizoen later weer uitbundig bloeien. Die tip blijkt correct. Terugsnoei in het najaar, voorkomt bloei en bottelvorming in het jaar erop. En vormt dus een uitstekende reden voor een beperker maar seizoensbepaald maairegiem. Mits je 'm elk najaar maait!

Voor Veelbloemige roos is de periode, tussen aanleg, oplevering en hervatting van het beheer, lang genoeg om te laten zien of de soort een echte invasieve exoot, of hooguit een potentieel invasieve exoot is. Waarnemingen en Trends Er zijn 3 zware ingrepen geweest (2007, 2014, 2019). In 2016 werd de slootkant aan de zuidwestkant nog eens apart uitgemaaid (bosmaaier met blad). Het deel van de oever ter hoogte van de vijver in de westpunt werd in 2018 nogmaals terug gezet, nu met de zeis. Driemaal deed ik dezelfde observatie over een kennelijke trend: Vijf tot zeven jaar heeft de boszoom werk om dicht te groeien (in vier jaar tijd groeit de boszoom van 0 naar 4-5 meter hoogte). Zodra de boszoom zich sluit, loopt de bottel-productie terug, en wordt ieder jaar minder. Voorbeeld: in 2022 waren er nog 20 bottels per struik in het binnengebied, in 2023 waren er 0 bottels per struik in het binnengebied. Uiteindelijk houd je langs de paden, en onder de boomkruinen, uitsluitend vegetatief groeiende Veelbloemige roos haarden over. Ecologische schade: standplaatsverdringing (kruidlaag en oeverplanten), lichtconcurrentie (kruidlaag-struiklaag), verdringing symbionten mycelium (bodem-laag). Jonge Spaanse aak (bosverjonging) overleeft Veelbloemige roos, jonge Zwarte els overleeft 'm niet, maar hoort niet thuis in bosstadium (want lichtkiemer), en jonge Gewone es (schaduwkiemer) overleeft wel Veelbloemige roos, maar niet het Vals essenvlieskelkje, ook jonge hazelaar en jonge iep (schaduwkiemer) overleven Veelbloemige roos. Plekken met varens zijn tot nu toe niet getroffen door Veelbloemige roos haarden.

Startpagina